«آخرین پرتوی نور خورشید هم در ناپدید شدن بود و ناگهان یکی از دانش‌آموزانی که صبحِ فردا امتحان دارد، لیوان قهوه‌اش را سر کشید». دور از ذهن نیست اگر همین چند کلمه را به‌عنوان کوتاه‌ترین داستان ترسناک جهان برای دانش‌آموزان معرفی کنیم؛ چونکه نوشیدن یک لیوان قهوه یعنی شروع شب‌زنده‌داری! ترسناک بودن شب‌زنده‌داری در شب امتحان آنجایی شروع می‌شود که فکر می‌کنید با نخوابیدن، بیشتر یاد می‌گیرید. در حالی که اگر به خواب شب امتحان اهمیت ندهید، با خواب‌آلودگی سر جلسه آزمون شرکت خواهید کرد.
فراموش نکنید که خواب کافی یکی از مهم‌ترین عوامل برای موفقیت در امتحانات است؛ مخصوصاً اگر برای نمره 20 آماده می‌شوید. حدود 68 درصد از دانش آموزان فکر می‌کنند که اگر شب امتحان را تا صبح بیدار بمانند و درس بخوانند، نتیجه بهتری می‌گیرند. اما تحقیقات علمی نشان داده که این تصور کاملاً اشتباه است و خواب شب امتحان نقشی حیاتی در عملکرد بهتر در امتحان دارد. به‌همین دلیل در این مطلب از مدرسه آنلاین آلفا به‌سراغ نکات مهم و اهمیت خواب در شب امتحان رفته‌ایم.
مطالعه بیشتر: روش مطالعه شب امتحان
لزوم خواب کافی و پرهیز از شب‌زنده‌داری
اگر همین حالا به گوشی موبایلتان نگاه کنید و متوجه شوید باتری آن فقط 11 درصد دارد، چه‌کار می‌کنید؟ معمولاً همه ما در اولین فرصت گوشی را به شارژر متصل می‌کنیم یا دست‌کم، تا رسیدن به خانه، از آن استفاده نمی‌کنیم تا خاموش نشود. اگر همین‌قدر برای مغز و به‌طور کلی ج خواب شب امتحان ارزش قائل نشوید، سر جلسه امتحان خاموش می‌شوید! مغزتان را مثل باتری گوشی موبایل تصور کنید که اگر تا صبح بیدار بمانید و درس بخوانید، شارژش (تمرکزش) کم می‌شود و ممکن است کار نکند.
نکات زیر، فقط چند مورد کاربردی برای جلوگیری از شب‌زنده‌داری در شب امتحان هستند:
- از قبل برنامه‌ریزی کنید: یک برنامه‌ریزی درسی منظم برای کل ترم داشته باشید و از قبل برای امتحانات مطالعه کنید.
- مطالعه خود را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید: به‌جای اینکه تمام مطالب را در یک شب بخواهید بخوانید، آنها را به بخش‌های کوچک‌تر و قابل مدیریت تر تقسیم کنید.
- از تکنیک‌های مدیریت زمان مانند پومودورو استفاده کنید: این تکنیک شامل مطالعه در 25 دقیقه و سپس 5 دقیقه استراحت است.
- در شب قبل از امتحان به اندازه کافی بخوابید: خواب کافی به شما کمک می‌کند تا در روز امتحان تمرکز و حافظه بهتری داشته باشید.
دلایل خواب‌آلودگی در شب امتحان
جالب است بدانید که حتی خوردن یک تکه فست‌فود یا یک کلوچه خوشمزه به‌عنوان میان‌وعده هم می‌تواند باعث سنگین شدن پلک‌هایتان در شب امتحان شود. دقیقاً همین‌قدر حساسیت در مورد خواب شب امتحان وجود دارد که ممکن است یک اشتباه کوچک باعث خوابیدنتان شود.
به‌طور کلی، دانش‌آموزان در شب امتحان به 2 دسته تقسیم می‌شوند: شب‌زنده‌داران و خوش‌خواب‌ها. برخلاف دانش‌آموزان شب‌زنده‌دار، بعضی از دانش‌آموزان دقیقاً در شب امتحان خوابشان می‌گیرد. اما دلایل این اتفاق چه چیزهایی‌اند؟ مشاوران تحصیلی و روان‌شناسان، دلایل زیر را عنوان کرده‌اند:
- کمبود خواب: مهم‌ترین دلیل خواب‌آلودگی در شب امتحان، کمبود خواب در روزها یا هفته‌های قبل از امتحان است.
- استرس و اضطراب: اضطراب و استرس ناشی از امتحان، می‌تواند باعث ترشح هورمون کورتیزول، افزایش ضربان قلب و فشار خون و خواب‌آلودگی می‌شود.
- مطالعه نامناسب: اگر در حین مطالعه تمرکز نداشته باشید، یا از روش‌های نامناسبی استفاده کنید، مغز به‌سرعت خسته می‌شود و به خوابیدن تمایل پیدا می‌کند.
- محیط نامناسب: نور کم، دمای نامطبوع، یا سروصدای زیاد، می‌تواند تمرکز شما را به هم زده و باعث خواب‌آلودگی شما شود.
- عادات غذایی نامناسب: مصرف غذاهای سنگین، چرب یا شیرین قبل از مطالعه، می‌تواند باعث افت قند خون و اختلال در خواب شب امتحان شود. همچنین، نوشیدن کافئین زیاد در طول روز، می‌تواند افت ناگهانی انرژی و خواب‌آلودگی را رقم بزند.
- بیماری: اگر در شب امتحان به یک بیماری مبتلا باشید، (مثل سرماخوردگی) به دلیل ضعف، مصرف دارو و خستگی بدنی، بیشتر احساس خواب‌آلودگی خواهید کرد.
عوارض بی‌خوابی در شب امتحان
اختلال در خواب شب امتحان، پدیده‌ای شایع است که می‌تواند پیامدهای منفی متعددی را به دنبال داشته باشد. عوارض نداشتن خواب شب امتحان به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند:
عوارض بر عملکرد شناختی
عملکرد شناختی دانش‌آموز، مثل سلاح و تجهیزات یک سرباز ماهر در میدان جنگ است. اگر اسلحه یا گلوله‌های یک سرباز به‌خوبی کار نکنند، نتیجه چه خواهد شد؟ موارد زیر از جمله عوارض نداشتن خواب شب امتحان روی مهارت‌های مهم شما هستند:
- کاهش توانایی تمرکز و حافظه: بی‌خوابی، منجر به اختلال در عملکرد بخش‌هایی از مغز می‌شود که در تمرکز و حافظه نقش دارند. این امر سبب می‌شود که فرد در به‌خاطر سپردن مطالب درسی و بازیابی آنها در حین امتحان دچار مشکل شود.
- افت سرعت پردازش اطلاعات: کمبود خواب، سرعت پردازش اطلاعات توسط مغز را کاهش می‌دهد. در نتیجه، فرد در حل مسائل و پاسخگویی به سؤالات امتحانی با کندی و دشواری روبرو خواهد شد.
- افزایش اشتباهات: بی‌خوابی، احتمال ارتکاب اشتباهات را در حین امتحان افزایش می‌دهد. زیرا فرد در هوشیاری کامل به سر نبرده و دقت و ظرافت کافی را در انجام امور ندارد.
عوارض بر سلامت جسمی و روانی
یک سرباز در میدان جنگ، علاوه بر اسلحه و تجهیزات به یک روحیه نفوذناپذیر هم نیاز دارد. نداشتن خواب شب امتحان، می‌تواند روی بخش‌های مختلف سلامت روان تأثیر منفی بگذارد؛ از جمله موارد زیر:
- خستگی و فرسودگی: بی‌خوابی، ذخایر انرژی بدن را تحلیل برده و فرد را دچار خستگی و فرسودگی می‌کند. این امر بر توانایی فرد در ادامه تحصیل و انجام فعالیت‌های روزانه نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
- استرس و اضطراب: کمبود خواب، سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را در بدن افزایش می‌دهد. این امر منجر به تشدید اضطراب و نگرانی فرد در مورد امتحان می‌شود.
- افسردگی: بی‌خوابی‌های مکرر، می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهد.
- ضعف سیستم ایمنی: کمبود خواب، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و فرد را در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
راهکارهایی برای غلبه بر خواب زود هنگام در شب امتحان
نداشتن خواب شب امتحان، نمره 20 شما را به کم‌ترین نمره‌ای که حتی خودتان انتظارش را ندارید، تبدیل می‌کند. با این حال، راهکارهایی برای غلبه بر این مشکل وجود دارد که در موارد زیر به مهم‌ترینشان اشاره کرده‌ایم:
- برنامه‌ریزی و مدیریت زمان: مطالعه و مرور دروس باید به طور منظم و در طول ترم تحصیلی انجام شود. از انباشت مطالب درسی به شب‌های آخر امتحان پرهیز کنید.
- رعایت بهداشت خواب: قبل از خواب از انجام فعالیت‌های تحریک‌کننده مانند استفاده از موبایل و تماشای تلویزیون خودداری کنید.
- ایجاد محیط خواب مناسب: محیط خواب باید تاریک، ساکت و خنک باشد.
- انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش: قبل از خواب، به فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مطالعه کتاب، گوش دادن به موسیقی ملایم یا مدیتیشن بپردازید.
- خودداری از مصرف کافئین و الکل: از مصرف کافئین و الکل در ساعات نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.
- در صورت نیاز، به پزشک مراجعه کنید: اگر با وجود رعایت موارد فوق، همچنان در خوابیدن مشکل دارید، به پزشک مراجعه کنید.
با رعایت این راهکارها می‌توان از بروز بی‌خوابی در شب امتحان پیشگیری کرد و با ذهنی آرام و هوشیار به استقبال امتحانات رفت.
کارهای اشتباه برای بیدار ماندن در شب امتحان
حساسیت خواب شب امتحان آن‌قدر زیاد است که اگر برایش کتاب نوشته شود، احتمالاً در چند جلد منتشر می‌شود! بعضی از دانش‌آموزان این حساسیت را خیلی خوب درک می‌کنند، اما کارهایی هم خواسته و ناخواسته انجام می‌دهند که تلاششان را از بین می‌برد.
موارد زیر از جمله کارهای اشتباهی‌اند که بعضی از دانش‌آموزان با هدف بیشتر بیدار ماندن انجام می‌دهند، اما نتیجه کاملاً برعکس دارند:
- نوشیدن قهوه یا نوشابه‌های انرژی‌زا
- خوردن غذاهای ناسالم
- مطالعه در محیط نامناسب
- نداشتن خواب کافی در طول شب‌های قبل از امتحان
- چرت زدن در طول شب
- نداشتن برنامه‌ریزی
- مطالعه بدون وقفه
- نداشتن تمرکز کافی
- اضطراب و استرس
- نداشتن تغذیه مناسب
توصیه‌هایی برای خواب بهتر در شب امتحان
برای اینکه طعم واقعی خواب شب امتحان را بچشید، لازم است که از قبل خوب درس خوانده باشید و روحیه‌تان بالا باشد. علاوه‌براین، توصیه‌های مهم‌تری هم برای داشتن خواب شب امتحان وجود دارند که عبارت‌اند از:
- از مطالعه دیرهنگام خودداری کنید: سعی کنید حداقل چند ساعت قبل از خواب از مطالعه دست بکشید. این به مغز شما زمان می‌دهد تا آرام شود و برای خواب آماده شود.
- از چرت زدن بعدازظهر خودداری کنید:: اگرچه ممکن است چرت زدن بعدازظهر وسوسه‌انگیز باشد، اما می‌تواند خواب شبانه شما را مختل کند.
- یک میان‌وعده سبک و سالم بخورید: اگر قبل از خواب احساس گرسنگی می‌کنید، یک میان‌وعده سبک و سالم مانند میوه یا ماست بخورید. از خوردن غذاهای سنگین یا پرچرب خودداری کنید که می‌تواند خواب شما را مختل کند.
- نوشیدنی گرم بنوشید: نوشیدن یک نوشیدنی گرم مانند شیر گرم یا چای بابونه می‌تواند به آرامش بدن و ذهن شما کمک کند و به شما در خوابیدن راحت‌تر کمک کند.
- اگر نمی‌توانید بخوابید، رختخواب را ترک کنید: اگر بعد از 20 دقیقه هنوز نمی‌توانید بخوابید، رختخواب را ترک کنید و کاری آرامش‌بخش انجام دهید تا زمانی که احساس خواب‌آلودگی کنید. در رختخواب دراز کشیدن و نگرانی در مورد خوابیدن فقط باعث اضطراب بیشتر شما می‌شود.
دلگرم‌کننده‌ترین داستان کوتاه جهان!
«آخرین پرتوی نور خورشید هم در حال ناپدید شدن بود که دانش‌آموز قصه ما آخرین مرور درسی‌اش را انجام داد و با آمادگی کامل برای امتحان فردا به خواب رفت». این، دلگرم‌کننده‌ترین داستان کوتاه جهان برای دانش‌آموزان است! مخصوصاً حالا که اهمیت خواب شب امتحان را به‌خوبی می‌دانید.
سخن آخر
در این مطلب از مدرسه آنلاین آلفا به‌سراغ اهمیت خواب در شب امتحان رفتیم و همه نکات مهم این موضوع را با هم مرور کردیم. راستی، اگر نمی‌خواهید معدلتان پایین بیاید و برای نمره 20 می‌خوانید، نه در دسته شب‌زنده‌دارها باشید و نه در دسته خوش‌خواب‌ها. بلکه سعی کنید با داشتن خواب شب امتحان، بهترین عملکرد ذهنی و روحی را از خود نشان دهید.
صفر تا صد افزایش تمرکز در جلسه امتحان
روش‌های افزایش معدل در بلند مدت
